REPORTED SPEECH / Omówienie zasad mowy zależnej / Kiedy nie używamy mowy zależnej? – ENSPRESSO #23

ENSPRESSO to cotygodniowy live z językiem angielskim, który prowadzimy w naszej grupie na Facebooku.

Podoba Ci się ten odcinek? Subskrybuj nasz kanał, żeby dostawać powiadomienia o nowych filmach!

W dzisiejszym odcinku mówimy o zasadach mowy zależnej.

Przede wszystkim wyjaśnijmy do czego i w jakich sytuacjach używamy mowy zależnej.

Mowę zależną stosujemy wtedy, gdy chcemy przekazać co ktoś inny powiedział i gdy nie chcesz używać cytatu, który będzie przytaczał wypowiedź mówcy. Używamy tego do relacjonowania co ktoś powiedział.

Zazwyczaj przy mowie zależnej stosujemy zasady tzw. ‘czasu do tyłu’ (następstwa czasów). Dlaczego jest taka zasada?

Ponieważ jeżeli przekazujesz jakąś wiadomość, np. 2 tygodnie później  to nie wiesz czy jest ona nadal aktualna czy nie. Tak naprawdę poprzez cofnięcie czasu pokazujesz, że wtedy, kiedy to usłyszałeś, albo wtedy gdy rozmawiałeś z daną osobą to była prawda, a teraz nie wiesz czy jest to nadal aktualne. Zaznaczasz, że na tamten moment były to aktualne informacje.

A dlaczego zazwyczaj stosujemy tę zasadę, a nie zawsze?

Czasami możemy użyć mowy zależnej bez następstwa czasu (cofnięcia czasu) i zostawić je dokładnie w tym samym czasie, w jakim je usłyszeliśmy, ale wtedy będzie to automatycznie oznaczało, że wiemy, że informacja, którą przekazujemy jest nadal aktualna i nie ma potrzeby zmiany czasu.

Taka forma mowy zależnej jest zazwyczaj używana w bardziej codziennym języku, mowie.

Jeżeli piszesz test i trzeba przełożyć zdania na mowę zależną to radzimy zastosować odpowiednie zasady zmiany czasów, zaimków, określeń czasu, itp., o których piszemy poniżej i mówimy w nagraniu. Ewentualnie, jeżeli jest tam wyraźna informacja, że jest to nadal aktualne, to nie musisz stosować następstwa czasów, ale pamiętaj wtedy o zmianie zaimków.

Spójrzmy na przykład, w którym nie zastosujemy następstwa czasów:

Zdanie wyjściowe:

‘I’m going on holiday tomorrow’. (Jadę jutro na wakacje.) – powiedziała tak dzisiaj do Ciebie koleżanka).

Kilka godzin później, ale nadal tego samego dnia widzisz się z inną koleżanką i powiesz jej:

Anna said she is going on holiday tomorrow. (Ania powiedziała, że jedzie na wakacje jutro.)

W powyższym przykładzie nie zastosowaliśmy zasady następstwa czasu, ponieważ mamy nadal ten sam dzień i ona faktycznie jutro jedzie na wakacje. Zwróć tylko uwagę na to, że zmieniliśmy zaimek z ‘I’ na ‘she’, ponieważ przekazujemy, co ona nam powiedziała.

Oczywiście innym przypadkiem, w którym nie cofniemy czasu i przekażemy dokładnie co ktoś powiedział jest zastosowanie cytatu, spójrzmy:

Ania: ‘I’m going on holiday tomorrow’. (Jadę jutro na wakacje.)

Ania said: ‘I’m going on holiday tomorrow’. (Ania powiedziała: ‘Jadę na wakacje’.)

Powyższa forma jest mniej naturalna i stosowana zazwyczaj w piśmie, ale warto wiedzieć, że taka forma też istnieje.

Dzisiaj wyjątkowo zaczęliśmy od wyjątków, kiedy nie zastosujemy form, o których chcemy mówić, ale już przechodzimy do konkretów, jak stosować mowę zależną?

Zdania twierdzące i przeczenia w mowie zależnej

 Zdania twierdzące i przeczenia w mowie zależnej przekazujemy poprzez wprowadzenie prostych dwóch czasowników: say oraz tell.

Pamiętajmy, że po ‘say’ nie mamy bezpośrednio dopełnienia, czyli mówimy:

She said (that)… (Ona powiedziała, że ….)

Natomiast po ‘tell’ mamy bezpośrednio dopełnienie, czyli powiemy:

He told me (that)… (on powiedział mi, że…)

Jest więcej przykładów czasowników, których możemy używać w mowie zależnej, ale jest to dłuższy temat i omówimy to w kolejnym odcinku.

Teraz zobaczmy jakich zmian należy dokonać w zdaniach, żeby je poprawnie wstawić w mowie zależnej:

1. Zmiany w czasach i formach gramatycznych

Present Simple >> Past Simple

‘I love chocolate.’ >> ‘She said she loved chocolate.

Present Continuous >> Past Continuous

‘She is cooking dinner now.’ >> He said that she was cooking dinner then.

Past Simple >> Past Perfect Simple

‘They went to the shop yesterday.’ >> He told me that they had gone to the shop the day before.

Past Continous >> Past Perfect Continuous

‘She was cleaning her apartment at 5pm on Satruday.’ >> They said that she had been cleaning her apartment at 5 pm on Saturday.

Present Perfect Simple >> Past Perfect Simple

‘I’ve visited ten countries in my lifetime.’ >> He told me he had visited ten countries in his lifetime.

Present Perfect Continuous >> Past Perfect Continuous

‘They’ve been doing their homework fro 2 hours.’ >> She said they had been doing their homework for 2 hours.

Will >> Would

‘They’ll help me.’ >> They said they would help me.

Can >> Could

‘She can do this for him.’ >> They told me that she could do that for him.

to be going to >> was/were going to

‘We are going to renovate our apartment.’ >> They said they were going to renovate their apartment.

should/may/might >> should/may/might

‘She should change her attitude.’ >> They said that she should change her attitude.

must >> had to

‘You must go on a healthy diet.’ >> He told me I had to go on a healthy diet.

Warto też zapamiętać, że czasów Past Perfect lub would/could już nie cofniemy dalej, ponieważ nie mamy jak tego zrobić.

2. Zmiany w zaimkach

Zwróć uwagę na zdania powyżej, w których zastosowaliśmy zmianę zaimków. Jest ona konieczna, ponieważ mówimy co ktoś inny powiedział, więc naturalnie zmienimy zaimki. Spójrzmy na kilka przykładów:

‘We are going to renovate our apartment.’ >> They said they were going to renovate their apartment.

(‘My zamierzamy wyremontować nasze mieszkanie’. >> Oni powiedzieli, że oni zamierzali wyremontować swoje (ich) mieszkanie.)

‘I’ve visited ten countries.’ >> He told me he had visited ten countries.

(‘Ja zwiedziłem 10 krajów.’ >> On powiedział mi, że on zwiedził 10 krajów.)

Celowo w polskich tłumaczeniach dodaliśmy zaimki w zdaniach, chociaż nie wszędzie one brzmią naturalnie, żeby zaznaczyć zmianę zaimków. W języku polskim też dokonalibyśmy takiej zmiany zaimków.

Czasami dokonamy mniej zmian zaimków, spójrzmy na poniższy przykład:

‘They’ll help me.’ >> They said they would help me.

(‘Oni mi pomogą.’ >> Oni powiedzieli, że oni mi pomogą.)

W powyższym zdaniu nie zmieniliśmy żadnych zaimków, ponieważ mówiliśmy cały czas o tych samych osobach i naturalnie tak wyszło, że zmiany nie trzeba było dokonywać.

Dodatkowo, zmieniamy też inne zaimki:

this >> that

these >> those

Pamiętaj też o zmianie zaimków dzierżawczych w stylu: my/your/his/her, itp. zgodnie z tym kogo dotyczy zdania i przekazywana informacja.

3. Zmiany w określeniach czasu i miejsca

Nawiązując do tego, co powiedzieliśmy na samym początku, często przekazywane informacje nie są już aktualne albo mogą być nadal aktualne, ale podany czas nie będzie aktualny. Jeżeli miesiąc temu usłyszeliśmy od kolegi, że wyjeżdża na wakacje za tydzień, to po miesiącu gdy komuś innemu przekazujemy dalej tę informację określenie czasu ‘za tydzień’ już nie będzie aktualne, dlatego trzeba to zmienić. Zobaczmy jak zmieniamy określenia czasu i miejsca:

now >> then/at that time

today >> that day

tomorrow >> the next day/the following day

yesterday >> the previous day/the day before

tonight >> that night

last week >> the previous week/the week before

next week >> the following week/the week before

three days ago >> three days before/three days earlier

Pytania w mowie zależnej

Aby przekazać pytania w mowie zależnej wprowadzamy inny czasownik niż ‘say’ lub ‘tell’. Zamiast tego mamy czasowniki ‘ask’ (pytać), ‘want to know’ (chcieć się dowiedzieć), czasami ‘wonder’ (zastanawiać się). Warto też zaznaczyć, że pomimo faktu, że jest to pytanie stosujemy strukturę zdania twierdzącego, a nie pytania w zdaniu w mowie zależnej. Czasy, zaimki, określenia czasu zmieniamy tak samo jak w przypadku zdań oznajmujących i przeczeń.

W języku angielskim mamy 2 rodzaje pytań: zamknięte (yes/no questions) i otwarte (wh-questions) i będą one odrobinę inaczej przekazywane w mowie zależnej. Spójrzmy na przykłady:

Yes/No questions:

‘Do you walk to work every day?’ >> She asked me if/whether I walked to work every day.

‘Are they married?’ >> He wanted to know if/whether they were married.

Jak już na pewno zauważyłeś, przy przekazywaniu pytań zamkniętych w mowie zależnej dodajemy ‘if’ lub ‘whether’, które tutaj znaczą ‘czy’, np. ‘Ona zapytała czy ja spaceruję codziennie do pracy’.

Zwróć też uwagę na fakt, że standardowo jest następstwo czasów, ale zdanie w mowie zależnej jest w formie twierdzącej, a nie pytającej. Jest to ważna informacja do zapamiętania przy mowie zależnej.

Wh-Questions

‘What are you working on?’ à He wanted to know what I was working on.

‘What time does the rain arrive?’ à She asked me what time the train arrived.

Jeżeli pytanie zaczyna się od zaimka pytającego, np. where, when, what time, how, itd., to nie musimy dodawać ‘if’ lub ‘whether’, pytajnik pełni tę rolę. Tutaj sytuacja wygląda tak samo jak w pytaniach zamkniętych, zmieniamy na strukturę zdania twierdzącego i występuje następstwo czasów.

Polecenia i nakazy w mowie zależnej

Jest to najprostsza część mowy zależnej. Jeżeli chcesz przekazać tryb rozkazujący, to do czasownika w formie teraźniejszej dodajemy ‘to’ lub ‘not to’, kiedy chcemy, żeby ktoś coś zrobił, albo odpowiednio żeby ktoś czegoś nie robił, spójrzmy na przykłady:

‘Don’t go near that dog!’ à She told me not to go near that dog.

Sit down and open your books. à He told us to sit down and open our books.

Zaimki i odniesienia czasu będziemy tutaj normalnie zmieniać, ale nie ma żadnego następstwa czasu, dosłownie będziemy to tłumaczyć, że ktoś nam powiedział: ‘że mamy coś zrobić’, albo ‘że nie mamy czegoś robić.’

Zapraszamy do obejrzenia lub wysłuchania całego odcinka ENSPRESSO, w którym jest mnóstwo przykładowych zdań na różne użycia mowy zależnej w języku angielskim

Jeżeli masz jakieś pytanie na kolejne odcinki ENSPRESSO, to śmiało je zadaj w komentarzach, a my damy Tobie znać w którym odcinku jest odpowiedź na Twoje pytanie.

Link do grupy na Facebooku, w której prowadzimy ENSPRESSO:

>>Pozytywna nauka angielskiego!<<

Serdecznie zapraszamy Ciebie do naszego programu do nauki języka angielskiego online ‘Angielski od zera do bohatera’. Jest to ciągle rosnąca platforma z lekcjami języka angielskiego. Dodatkowo, co tydzień otrzymujesz zaproszenia na lekcje na żywo, które również są nagrywane, więc nawet jeżeli nie możesz być na żywo to możesz obejrzeć nagrania.

Więcej szczegółów znajdziesz tutaj:

>>Angielski od zera do bohatera<<